Im wrażliwszy będziesz na zjawisko integracji sensorycznej w swym dziecku, tym lepiej będziesz mógł mu pomóc […] wieść szczęśliwe życie, pełne sukcesów ... Integracja sensoryczna to o proces, dzięki któremu nasz mózg otrzymując informacje ze wszystkich zmysłów dokonuje ich rozpoznania, segregowania i interpretacji oraz integruje je ze sobą i z wcześniejszymi doświadczeniami...(A. Jean Ayres).

Trudności w przetwarzaniu bodźców sensorycznych u dzieci

Każde dziecko jest wyjątkowe i posiada własne preferencje dotyczące rodzaju zabawy, sposobów uczenia się, czy pomysłów na spędzanie czasu wolnego. Trudności w przetwarzaniu bodźców sensorycznych utrudniają codzienne funkcjonowanie dziecka i harmonijny rozwój. Problemy sensoryczne, o których przeczytasz, mogą być związane z zaburzeniami integracji sensorycznej. Często są widoczne dla otoczenia dziecka i sygnalizują potrzebę diagnozy integracji sensorycznej.

1. Trudności dotykowe

Większość dzieci ma swoje własne upodobania dotyczące rzeczy, których lubi dotykać. Miękkie futerko kota lub piana w wodzie – dla większości dzieci jest przyjemnym bodźcem dotykowym. Dużo bardziej problematyczne staje się dla części dzieci dotykanie kleju, farby czy wnętrza soczystego owocu. U dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej, zagadnienie to jest dużo bardziej skomplikowane, niż samo pojęcie preferencji. Chodzi o unikanie, bardzo emocjonalne, nieadekwatne reakcje na pewien rodzaj dotyku lub poszukiwanie czy nawet przymus dotykania konkretnych przedmiotów.

Dziecko nadwrażliwe na dotyk może:

  1. unikać delikatnego dotyku;
  2. nie lubić poszczególnych ubrań, tkanin czy faktur;
  3. czuć dyskomfort z powodu metek czy szwów w ubraniach;
  4. unikać brudzących substancji na rękach lub twarzy;
  5. nie lubi przytulania, pocałunków, tulenia;
  6. nie akceptuje codziennych czynności higienicznych: mycia twarzy, włosów, obcinania paznokci czy czesania;
  7. bardzo denerwuje się małym skaleczeniem lub ugryzieniem owada.

Natomiast dziecko poszukujące bodźców dotykowych może:

  1. dotykać innych ludzi, nawet kiedy jest to niestosowne;
  2. mieć wewnętrzną potrzebę dotykania różnych faktur;
  3. lubić agresywną zabawę lub brudzące czynności;
  4. mieć bardzo wysoki próg bólu.

2. Problemy z odbiorem bodźców wzrokowych

Trudności w zakresie odbioru bodźców wzrokowych wpływają na wiele innych sfer życia dziecka
i pogarszają poziom funkcjonowania dziecka. Podobnie, jak przy trudnościach dotykowych u dzieci
z zaburzeniami integracji sensorycznej, wyróżniamy nadwrażliwość i podwrażliwość na bodźce wzrokowe.

Dziecko nadmiernie reagujące na bodźce wzrokowe może:

  1. źle czuć się w bardzo jasno oświetlonych pomieszczeniach;
  2. unikać kontaktu wzrokowego z innymi osobami;
  3. mieć problemy z czytaniem;
  4. często mrugać oczami, trzeć i mrużyć oczy.

Dzieci zbyt słabo reagujące na bodźce wzrokowe:

  1. szukają wrażeń wzrokowych;
  2. lubią jasne światło, rażące światło;
  3. wpatrują się w przedmioty, szczególnie ruchome;
  4. fascynują się lustrami oraz błyszczącymi i migającymi przedmiotami.

3. Problemy z utrzymaniem równowagi

Dzieci nadwrażliwe na bodźce przedsionkowe związane z równowagą mogą:

  1. bać się upadku;
  2. cierpieć na brak poczucia bezpieczeństwa grawitacyjnego;
  3. unikać odrywania stóp od ziemi;
  4. często upadać i potykać się.

Dziecko podwrażliwe na bodźce przedsionkowe może:

  1. nie zauważyć, że spada;
  2. często upadać;
  3. kręcić się w kółko bez odczuwania nudności.

4. Wybiórczość pokarmowa

Wiele dzieci grymasi i odmawia zjedzenia pewnych pokarmów. U dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej problem wybiórczości pokarmowej wynika z podwyższonej lub obniżonej wrażliwości na smaki i faktury pokarmów wkładanych do ust. Silne reakcje na zapachy, konsystencję lub smak pewnych produktów bywa przyczyną wybiórczości pokarmowej. Wcześniej jednak warto wykluczyć czynniki medyczne, takie jak: choroby przewodu pokarmowego, zaburzenia metaboliczne czy alergie.

Dziecko  nadwrażliwe na stymulację orofacjalną może:

  1. być wybredne w kwestii jedzenia, ze względu na zapach, smak i wygląd jedzenia;
  2. mieć odruch wymiotny podczas jedzenia;
  3. jeść te same produkty codziennie;
  4. mieć opóźniony rozwój mowy;
  5. nie lubić mycia zębów i dotyku twarzy.

Dziecko podwrażliwe na stymulację w obrębie ust może:

  1. preferować pokarmy o intensywnym smaku (pikantne dania, smak cytryny czy ostre sosy);
  2. żuć, ssać i gryźć przedmioty (ołówki, rękawy lub inne przedmioty);
  3. lubić silnie stymulujące faktury np. chrupiące produkty, kostki lodu itp.

5. Problemy z wrażliwością na zapachy

Zapachy podobnie jak smaki czy wrażenia wzrokowe mogą oddziaływać na dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej dużo mocniej niż na innych. Podobnie, jak przy poprzednich rodzajach trudności, wyróżnimy dzieci nadmiernie reagujące oraz zbyt słabo reagujące na bodźce zapachowe.

Dziecko nadwrażliwe na zapachy może:

  1. denerwować się zapachami, które dla innych są neutralne;
  2. zauważać zapachy, na które inni nie zwracają uwagi;
  3. pobudzać się i odczuwać negatywne emocje z powodu niektórych zapachów.

Dziecko podwrażliwe na zapachy może:

  1. szukać zapachów w otoczeniu, często wąchać przedmioty;
  2. łaknąć nieprzyjemnych dla większości ludzi zapachów.

6. Trudności z odbiorem bodźców dźwiękowych

Trudności z odbiorem bodźców dźwiękowych łatwo zauważyć w grupie dzieci przedszkolnych lub szkolnych podczas przerw, wspólnej zabawy lub podczas koncertu muzycznego. Hałas wpływa niezwykle przytłaczająco na dzieci z zaburzonym odbiorem bodźców dźwiękowych. Jest też grupa maluchów, która będzie poszukiwała silnych bodźców dźwiękowych i wywoływała hałas w swoim otoczeniu.

Dzieci nadwrażliwe na dźwięki mogą:

  1. obawiać się głośnych urządzeń np. odkurzacza, blendera;
  2. nie być w stanie uczestniczyć w koncertach, przedstawieniach, głośnej zabawie;
  3. słyszeć hałasy w tle, których inni nie są w stanie usłyszeć;
  4. wydawać głośne dźwięki, by zagłuszyć inne odgłosy;
  5. reagować silnym strachem na nagłe, głośne dźwięki;
  6. zasłaniać uszy, kiedy jest za głośno.

Dzieci podwrażliwe na dźwięki mogą:

  1. nie czuć dyskomfortu z powodu hałasu wokół, a nawet poszukiwać hałaśliwych sytuacji i miejsc;
  2. hałasować dla siebie samego lub dla samego hałasowania;
  3. nie reagować na wskazówki werbalne (nawet wołanie po imieniu);
  4. lubić głośną muzykę lub programy telewizyjne;
  5. nie potrafić określić skąd pochodzą dźwięki;
  6. nie rozumieć lub nie pamiętać, co zostało do nich powiedziane;
  7. często pytać: co? słucham?
  8. mówić do siebie podczas wykonywania zadania.

7. Niezdarność i słaba koordynacja ruchowa

Słaba koordynacja ruchowa wiąże się z opóźnieniami rozwoju w zakresie motoryki dużej. Duże trudności ruchowe dzieci mogą wskazywać na dyspraksję, która przejawia się nie tylko słabszym rozwojem umiejętności z zakresu dużej motoryki, ale też motoryki małej, pamięci ruchowej
i koordynacji wzrokowo-ruchowej.

Trudności związane z niezdarnością ruchową mogą dotyczyć:

  1. planowania ruchu;
  2. niezdarnego poruszania się, potykania;
  3. opóźnień w osiąganiu kamieni milowych rozwoju ruchowego np. siadania, raczkowania, chodzenia.
  4. zbyt wysokiego lub niskiego napięcia posturalnego;
  5. nauki odtwarzania ćwiczeń ruchowych.

8. Trudności grafomotoryczne i samoobsługowe

Trudności grafomotoryczne kształtują się podstawie ogólnej sprawności ruchowej dziecka – motoryki dużej. Rozwój zręczności dłoni, który jest niezbędny do umiejętności pisania czy zapinania guzików, poprzedza wiele aktywności posturalnych, które na pierwszy rzut oka nie mają związku z motoryką małą.

Dziecko z zaburzeniami sensorycznymi z zakresu motoryki małej może:

  1. mieć trudności z pisaniem, rysowaniem, wycinaniem;
  2. zbyt mocno lub zbyt słabo naciskać ołówkiem na papier;
  3. nie być w stanie zapiąć guzików czy zatrzasków lub nawlec koralików na sznurek;
  4. mieć trudności z jedzeniem i ubieraniem się;
  5. odczuwać szybką męczliwość dłoni po aktywnościach z zakresu motoryki małej.

 9. Nietypowe reakcje na ruch

Większość dzieci bardzo lub ruch. Nie ma rozwoju człowieka bez ruchu. Dzięki niemu kształtujemy podstawowe umiejętności, a w naszych mózgach tworzą się połączenia nerwowe, które są bazą rozwoju całego systemu nerwowego. Zdarza się, że ruch wywołuje negatywne emocje. Na pewno znacie też dzieci, które łakną nadmiernie intensywnych zabaw ruchowych i nie są w stanie zatrzymać się w aktywnym spędzaniu czasu. Zarówno strach przed ruchem, jak i nadmierne poszukiwanie wrażeń ruchowych mogą świadczyć o trudnościach z przetwarzaniem bodźców sensorycznych.

Dziecko nadmiernie reagujące na ruch może:

  1. bać się zabawy na huśtawkach, karuzelach lub innych aktywności wymagających szybkiego ruchu;
  2. odczuwać mdłości w aucie;
  3. preferować aktywności siedzące niż zabawy fizyczne;
  4. kołysać się dla uspokojenia.

Dziecko słabo reagujące na ruch może:

  1. nie zauważać, że długo się huśta lub kręci na karuzeli;
  2. angażować się w nadmierny ruch: wiercić się, kręcić, skakać;
  3. lubić agresywną zabawę;
  4. nie odczuwać mdłości podczas bardzo długiego kręcenia się w kółko;
  5. mieć trudności ze spokojnym usiedzeniem w miejscu.

10. Zaburzenia umiejętności społecznych

Trudności w zakresie nawiązywania i utrzymywania pozytywnych kontaktów społecznych, często są spowodowane trudnościami w przetwarzaniu bodźców sensorycznych, co utrudnia odczuwanie radości z przebywania z innymi dziećmi. Osobom nadmiernie reagującym na pewne bodźce, może być trudno odnaleźć się w głośnym i nieprzewidywalnym środowisku rówieśników. Natomiast dzieci, które poszukują intensywnej zabawy czy kontaktu dotykowego, także mogą mieć trudności w nawiązywaniu pozytywnych relacji społecznych z innymi.

Dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej w zakresie umiejętności społecznych mogą:

  1. unikać tłumów i hałaśliwych przestrzeni;
  2. mieć trudności z zawieraniem znajomości;
  3. być postrzegane jako „samotnik”;
  4. bać się niespodziewanego dotknięcia;
  5. nadmiernie pobudzać się w otoczeniu grupy;
  6. dotykać innych nawet, kiedy jest to niestosowne;
  7. zachowywać się głośno.

Jeśli zauważasz pewne trudności u swojego dziecka, warto udać się na diagnozę integracji sensorycznej, by głębiej zbadać przyczynę trudności
i pomóc dziecku w ich przezwyciężeniu oraz poprawie funkcjonowania. Zapraszamy do zapisów na diagnozę integracji sensorycznej do naszych terapeutów.

                                                                                             Joanna Podgórska,
                                                                                         terapeuta integracji sensorycznej, autorka bloga Sensonauka